Zadajemy sobie pytanie, czy języki mogą wygasnąć? Jeśli ta, to jakie języki są zagrożone wygaśnięciem, czy jest to normalny proces, czy można temu zapobiec? Itd.itd…
Otóż, okazuje się, że tysiące języków może wygasnąć i jest to bardzo niepokojące zjawisko. W Australii zostały przeprowadzone na temat tego zjawiska badania i okazuje się, że zagrożona wyginięciem jest prawie połowa języków na świecie, a do końca wieku może zniknąć 1500 języków świata, to bardzo dużo.
Czy wiemy jaka jest przyczyna wygasania języków?
Badania, które zostały przeprowadzone w Australii pozwoliły odkryć bardzo nieoczekiwane i zaskakujące przyczyny zagrożeń językowych. Chodzi o na przykład dobrze rozwinięta sieć dróg. Okazuje się, że im więcej dróg łączy obszary wiejskie z miejskimi i wsie z miastami, tym większe jest ryzyko zagrożenia dla języków. Wygląda to tak, jakby drogi pomagały głównym językom wyeliminować inne, małe języki. Wbrew opinii, kontakt z innymi lokalnymi językami nie jest wcale problemem, a języki, które stykają się z wieloma innymi językami tubylczymi są mniej zagrożone. Z tego wynika, że postęp cywilizacyjny przyczynia się do wymierania języków, ale nie tylko. Okazuje się też, że języki zawsze zanikały, ale w ostatnich stuleciach proces zanikała bardzo przyspieszył. Najwięcej języków wymarło w latach 1500-1900-około połowa języków świata, na świecie istniało około 10-15 tysięcy języków. W miarę zanikania lub ulegania zagładzie społeczności plemiennych giną ich języki. Przykładem tego jest fakt, że na rdzennych Tasmańczyków urządzono polowania i przepędzono ich ze swoich siedzib. Podobnie było z wieloma plemionami indiańskimi w okresie podboju Dzikiego Zachodu. Coraz więcej plemion ginęło wraz ze swoimi językami na skutek chorób zakaźnych panujących w danym okresie, wskutek plag, które to przyniosła europejska cywilizacja. Wiele populacji plemion indiańskich zamieszkujących Amerykę Północną dotknął endemiczny alkoholizm, do Amazonii dotarła kokaina, która zbiera żniwo w ludziach, wraz z ludźmi wymierają języki, którymi się posługują.
Jednak główna przyczyna wymierania języków nie jest aż tak drastyczna, ale być może trudniej się jej ustrzec, mianowicie-jakiś język wypierany jest przez inny. Ludność posługująca się językami mniejszościowymi zaczyna posługiwać się językami dominującymi, ponieważ akurat te dominujące języki kojarzone są z bogactwem i prestiżem. Na przykładzie imigrantów hiszpańskojęzycznych i podobnych społeczności w Ameryce, proces zanikania języka trwa nie dłużej niż trzy pokolenia. Pierwsze pokolenie jest jednojęzyczne, tylko w niewielkim zakresie uczy się języka dominującego. Drugie pokolenie staje się dwujęzyczne. To drugie pokolenie uczy się języka ojczystego od rodziców, natomiast języka dominujące od otoczenia pozarodzinnego. Trzecie pokolenie uczy się już tylko języka dominującego w domu rodzinnym jak i w otoczeniu. Język skazany jest na wymarcie wtedy, kiedy przestanie być przekazywany młodemu pokoleniu. Czy są sposoby na to, aby zapobiegać zanikaniu języka? Najskuteczniejszym sposobem powstrzymania wyginięcia języka jest wprowadzenie dwujęzycznej edukacji. W Walii np. język walijski wypierany był przez język angielski. Gdyby nie fakt, iż wprowadzono dwujęzyczną formę edukacji, język ten w przyszłości zanikłby w zupełności. A tak, okazuje się, że wiele dzieci posługuje się językiem walijskim lepiej niż ich rodzice. Wypieranie języka walijskiego przez angielski zostało powstrzymane, a przecież to język walijski był bardzo zagrożonym na wyginięcie językiem.
Które języki są najbardziej zagrożone?
Najbardziej narażonymi na zanikanie są języki w Ameryce Południowej, Jest to np. język Resigaro, którym posługują się mieszkańcy Peru. Obecnie ten język zna jedna, góra dwie osoby. Ten język zaniknie w 100% w niedługim czasie.
Kolejnym zagrożonym językiem jest j.Ocaina, którym na daną chwilę posługuje się kilkadziesiąt osób zamieszkujących kolumbijskie obszary amazońskie.
Następnym zagrożonym językiem jest j.Patwin, którym posługiwał się tylko jeden człowiek, czyli skazany na kompletne wyginięcie. Okazało się jednak, że znalazły się placówki, które starają się nie dopuścić języka do zagłady nauczając dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym tego oto języka. Być może wdrożenie w nauczanie przyniesie zamierzony skutek i język ten nie wyginie.
Język ajnujski, to kolejny zagrożony język. Tym językiem posługują się z kolei Ajnowie zamieszkujący wyspy Hokkaido w Japonii. Okazuje się, że posługuje się nim kilka osób, które dawno temu ukończyły 60 lat. Niestety, ten język jest skazany na wyginięcie.
Czy Europa jest narażona na wyginięcie jakiegoś języka?
Tak, w Europie również jest wiele zagrożonych języków. We wschodniej części Niemiec znajduje się miejscowość Chociebuż, mieszkańcy tego miasteczka posługują się językiem dolnołużyckim. Jest ich od kilku tysięcy do kilkudziesięciu tysięcy, ale przy podjęciu odpowiednich działań istnieje duża szansa na ocalenie od zagłady tego języka. Ciekawostką jest fakt, że język ten jest bardzo zbliżony do naszego języka polskiego.
Język romansz (retoromański), jest doskonałym przykładem ocalenia języka przed jego wyginięciem. Z końcem XIX wieku był zagrożony, ale przed II Wojną Światową rząd Szwajcarii uznał ten język za urzędowy i obecnie posługuje się tym językiem około 40 tysięcy osób. Jest zatem szansa, że język ten nie wyginie i cały czas będzie wzrastała liczba ludności, która się nim posługuje.
Zanikanie języków to również znikanie i zagłada unikatowych kultur i sposobów postrzegania świata. Należy więc podjąć różne sposoby na ratowanie ginących języków, ponieważ z zanikającym językiem ginie również jego kultura…