Co to jest dopełniacz?
Dopełniacz to drugi przypadek deklinacji, który odpowiada na pytanie : Kogo? Czego? Dopełniacz używany jest najczęściej zaraz po mianowniku i okazuje się, że bardzo dużo osób ma wielkie problemy z tym przypadkiem. Dopełniacz może niejednokrotnie zastępować biernik. Jest to wtedy, gdy czasownik występuje w formie przeczącej, np. „Nie zjadł śniadania”, „Nie pocałował dziewczyny”, „nie zbił szyby” lub w relacjach przynależności, np. „Zabawka Marysi”.
Końcówki liczby pojedynczej rodzaju męskiego.
Większość z nas największe problemy ma właśnie problem z końcówkami w dopełniaczu. Zastanawiamy się, czy jakiś wyraz zakończyć literą „a” czy „u”.
W skrócie wyjaśniamy: rzeczownik rodzaju męskiego, który w mianowniku jest zakończony na literę „a”: np. „telewizor-telewizora”,”dawca-dawcy”, „najemca-najemcy”, „kolega-kolegi”, „pracodawca-pracodawcy”.
Dopełniacz, który zakończony jest literą „a” występuje też wśród:
zawodów lub osób: „malarz-malarza”, „pisarz-pisarza”, „tragarz-tragarza”
miar i wag: „tysiąc – tysiąca”, „kilogram – kilograma”, „metr – metra”
sztućców oraz naczyń: „widelec-widelca”,”talerz-talerza”.
marek samochodów: „fiat-fiata”, „volkswagen-volkswagena”,”peugeot-peugeota”
miesięcy „lipiec-lipca”, „sierpień-sierpnia”, „wrzesień-września”.
warzyw czy owoców: „kalafior-kalafiora”, „batat-batata”, „arbuz-arbuza”, „daktyl-daktyla”
części ciała: „nos-nosa”, „oko-oka”.
nazw produktów spożywczych: „masło-masła” ,”mleko-mleka”, „ciasto-ciasta”
Dopełniacz z końcówką -u w rodzaju męskim liczby pojedynczej stosujemy w:
skrótowcach: „PKS-PKS-u”
rzeczownikach zbiorowych: „tłum-tłumu”, „las-lasu”dniach tygodnia: „poniedziałek-poniedziałku”,”czwartek-czwartku”rzeczownikach materialnych: „dom-domu”,”samochód-samochodu”.
Dopełniacz rzeczownika w liczbie pojedynczej rodzaju żeńskiego ma końcówkę „i” lub „y”
np. „dziewczyna-dziewczyny”, „teczka-teczki”, ” sukienka-sukienki”, „panna-panny”
W rodzaju nijakim liczby pojedynczej stosujemy końcówkę „a” np.: „dziecko-dziecka”, „pole-pola”,”miasto-miasta”.
Z kolei dopełniacz w liczbie mnogiej ma końcówki: „ów”, „i” lub „y” w:
wyrazach zakończonych spółgłoską twardą ( z wyjątkiem wyrazów zakończonych na literę L): „psycholog-psychologów”, „kredyt-kredytów”, „stół-stołów”.
Wyjątek stanowią wyrazy: cel-celów, portfel-portfelów
wyrazy zakończone na literę „j”: „rodzaj-rodzajów”,”przywilej-przywilejów”
Dopełniacz w lm. otrzymuje końcówkę „i” w wyrazach zakończonych spółgłoską miękką: „ć”, „dź”, „ś”: „gość-gości”, „szadź-szadzi”, „miś-misi”
Co to jest biernik?
Biernik to czwarty przypadek deklinacji i opowiada na pytania: Kogo? Co?
Przykładowo: :
Widzę (kogo?) chłopaka.
Lubię (co?) kino
Czytam (co?) lekturę
Sprawa wydaje się bardzo prosta, szczególnie, że większość czasowników łączy się z biernikiem. Istnieje jednak wiele takich sytuacji, kiedy to dopełniacz rządzi czasownikiem. Wtedy to właśnie popełniamy najwięcej błędów. Poniżej postaramy się wyjaśnić, dlaczego biernik często bywa taki kłopotliwy.
Biernik pełni w zdaniu funkcję dopełnienia bliższego lub przydawki w zależności od tego, jakie części mowy występują w jego formie. Częstotliwość występowania w zdaniu biernika jest bardzo duża, ponieważ większość czasowników ma rząd biernikowy.
czytamy (co?) książkę,
oglądamy (co?) film,
piszemy (co?) list,
spotykamy (kogo?) przyjaciela,
lubimy (co?) kawę itd.
Biernik z czasownikami łączy się bezpośrednio (Jem ciastko) lub za pomocą przyimka, na przykład:
- Czekam na koleżankę.
- Jadę nad rzekę.
- Idę po chleb.
- Gram w grę.
Biernik występuje zawsze po przyimku „przez”: „przez nieuwagę”, „przez przypadek” „przez telefon”, „przez zasłonę” itd.).
Z kolei przy innych przyimkach wybór przypadka zależy od znaczenia (różnica zwykle polega na określaniu zmiany miejsca w odróżnieniu od podanego położenia), na przykład:
„Idę na górę” -biernik, ale: „Jestem na górze” -miejscownik
„Pies wszedł pod lóżko”-biernik , ale: „Pies siedzi pod łóżkiem” -narzędnik https://tlumaczenia-przysiegle.com.pl/tlumaczenia-zwykle-nieprzysiegle/
Biernik oraz czasowniki
Większość czasowników łączy się z biernikiem, mimo to pozostaje jeszcze duża grupa, która ma rząd dopełniaczowy. Przykład: „Słyszę rozmowę” ale „Słucham rozmowy”, „Używam nożyczek” a nie nożyczki
Z dopełniaczem łączą się również takie czasowniki jak: „szukać”, „brakować”, „przestrzegać”, „życzyć”, „potrzebować”:
- Szukam (kogo?) koleżanki.
- Przestrzegam (czego?) prawa.
- Brakuje (czego?) czasu.
- Unikam (czego?) kłótni.
- Potrzebuję (czego?) spokoju.
Z tego wszystkiego wynika jednak mnóstwo językowych kłopotów. Bardzo często zdarzają się bowiem błędy w rozpoznaniu właściwego przypadka, na przykład:
- czasownik „używać”połączony z biernikiem: używać co? – „używać młotek„ zamiast „używać” z dopełniaczem- używać czego? – „używać młotka„
- czasownik „ustąpić” połączony z biernikiem: ustąpić co? – „ustąpić miejsce„ zamiast „ustąpić” z dopełniaczem: ustąpić czego? – „ustąpić miejsca„
Dodatkowo występują jeszcze czasowniki, które łączyć się mogą z biernikiem oraz dopełniaczem – jest ich jednak bardzo mało.Najważniejsze to: „pytać” i „zapomnieć”
„Zapomniałam pieniędzy”lub „Zapomniałam pieniądze”.
„Zapytam kolegę”lub „Zapytam kolegi”.
Biernik i dopełniacz
Czasami zdarza się, że formy biernika i dopełniacza są z sobą utożsamiane. Innym razem mylimy ich formy. Druga sytuacja wynika z tego, że w obu przypadkach występuje jedno i to samo pytanie: „kogo”?.
Ogólna zasada jest taka, że biernik z dopełniaczem jest utożsamiany wtedy, gdy mowa jest o rzeczownikach męskich osobowych żywotnych-czyli po prostu o nazwach żywych istot, zarówno zwierząt jak i ludzi.
Widzę pieska, wujka, nauczyciela, brata itd.
Pozostałe to czyli rzeczowniki męskie nieżywotne, mają biernik taki sam jak mianownik:
Widzę stół, kubek, telefon, komputer itd.
Wyjątki
Jak zawsze, od powyższej reguły również jest cała masa wyjątków. Sytuacja jest wtedy, kiedy rzeczowniki nieżywotne zachowują się jak żywotne, czyli: chodzi o nawy istot fantastycznych: „widzę anioła”, nazwy tańców: „tańczę mazurka”, grzybów: „znalazłem prawdziwka”, roślin: „kupiłam storczyka”, nazwy owoców, warzyw, słodyczy itd: „zjadłem banana, cukierka, ogórka…”Mianownik dopełniacz. https://tlumaczenia-przysiegle.com.pl/wycena-online/
Odmiana przez przypadki, czyli deklinacja.
Na koniec-czy pamiętamy odmianę przez ze szkoły ? Jeśli nie, to sobie przypomnimy:)
1. Mianownik (M – kto? co?)
2. Dopełniacz (D – kogo? czego?)
3. Celownik (C – komu? czemu
4. Biernik (B – kogo? co?)
5. Narzędnik (N– z kim? z czym?)
6. miejscownik (Msc – o kim? o czym?)
7. Wołacz (W – o!) o!, np. (liczba pojedyncza)